Tweet

Aysın ÜN

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Mert Akcanbaş, doğal afetler sonrası ortaya çıkan travmalarla ilgili dikkat çekici değerlendirmelerde bulundu. Dr. Mert Akcanbaş, özellikle depremi yaşayan bireylerle konuşulurken kullanılmaması gereken ifadelere ve gösterilmesi gereken yaklaşımlara değindi.

TRAVMA BEKLENMEDİK ŞEKİLDE OLUŞUYOR

Ölüm, ağır yaralanma ve cinsel saldırıyla doğrudan karşılaşma, buna tanık olma, sevdiklerinin başına geldiğini öğrenme veya meslek gereği bu tür olayların detaylarına maruz kalma sonrası ortaya çıkan durumun psikolojik travma olarak tanımlandığını belirten Dr. Mert Akcanbaş, “Travma herkesin başına gelebilir. Ancak bazı insanlar travma yaşadıkları halde Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) geliştirmezler. TSSB olasılığının kişilik yapısı ile olan bir bağlantısı olduğu bilinmiyor. Kişinin geliştirdiği TSSB belirtilerinin sıklıkları ve şiddetleri belirli testlerle ölçülebilir. Travmanın başlıca özelliği ansızın ve beklenmedik şekilde ortaya çıkmasıdır. Deprem riski olduğunu bilsek bile bunun zamanını bilemeyeceğimizden afet ansızın ortaya çıkacaktır” dedi.

TSSB GÖRÜLME ORANLARI AFET BİÇİMİNE GÖRE DEĞİŞİYOR

Değişik ülkelerde meydana gelmiş çeşitli doğal afetler sonrası ortaya çıkan TSSB görülme oranlarının değişik çalışmalarda farklı veriler ortaya koyduğunu ifade eden Dr. Mert Akcanbaş, “Örneğin yetişkinler için TSSB görülme oranları yüzde 4.1- 67.7 iken bu oran sel felaketleri için yüzde 2.07 – 37 ve büyük yangınlar için yüzde 9 36.7’dir. Travmatik olaylar sonrası önce akut stres reaksiyonları görülür ve bunlar olaydan 3 ila 30 gün sürerler. Ancak 30 günden uzun olması durumunda stres kronik hale gelip TSSB’ye dönüşünce tedavi ihtiyacı oluşur” diye konuştu.

ÇOCUKLAR VE RUHSAL HASTALIKLI BİREYLER RİSK ALTINDA

Dr. Mert Akcanbaş, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Depremlerde en riskli gruplar hamile kadınlar, kadınlar, çocuklar, sosyal yardım kurumlarında yaşayan çocuklar, fiziksel ve ruhsal hastalıkları olan kişiler, sevdiklerini yitirmiş bireyler, bağımlılık problemi olanlar ve bölgede yardım faaliyetlerinde bulunan personeldir. Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşanılan depremler sonrası depresyon ve intihar vakalarının arttıkları biliniyor.” 

BİRÇOK YÖNTEMLE TEDAVİ UYGULANABİLİYOR

Deprem sonrası belirtilerin 30 günden fazla sürmesi halinde Travma Sonrası Stres Bozukluğunun ortaya çıktığını vurgulayan Dr. Mert Akcanbaş, “Bu rahatsızlığın tedavisinde Bilişsel ve Davranışsal Terapi, EMDR, Maruz Bırakma, Sayma Yöntemi gibi uzmanların tercih ettikleri ve yetkinliklerinin olduğu tekniklerle tedavi edildiği gibi ilaçlarla da bazı belirtiler ortadan kaldırılabiliyor” dedi.

TUTULMAYACAK SÖZLER VERİLMEMELİ…

Dr. Mert Akcanbaş, depremi yaşayan insanlara söylenmemesi gereken cümleleri şöyle sıraladı:

– Eleştirel ve suçlayıcı şekilde konuşulmamalı,

– Konuşmalarda teknik terim kullanmaktan kaçınılmalı,

– Mağdurların nasıl hissettikleri ile ilgili söylemler kullanılmamalı, Deprem kaderde varmış, takdiri ilahi gibi açıklamalardan uzak durulmalı,

– ‘Zaman her şeyin ilacı’, ‘Allah insana kaldırmayacağı yükü vermez’, ‘Dua et sen hayattasın’, ‘Senden beter durumda olanları düşün’ şeklinde konuşmalardan kaçınılmalı,

– Mağdurlara tutulamayacak sözler verilmemeli,

– Mağdur insanlar konuşmaya zorlanmamalı.

ÖZEL YAŞAMLARININ GİZLİLİĞİ KORUNMALI

Dr. Mert Akcanbaş, depremzedelere gösterilmesi gereken yaklaşımlarla ilgili tavsiyelerini şöyle paylaştı:

-Mağdurlara saygıyla davranılmalı,

– Her zaman ulaşılabilir olunmalı,

– Yardımlar kaliteli ve hızlı şekilde yapılmalı,

– Mağdurların gelenek ve kültürel değerlerine saygı gösterilmeli,
– Mağdurların özel yaşamlarının gizliliği korunmalı,

– Mağdurların gereksinimlerine odaklanılmalı,

– Mağdurlar defalarca aynı soruyu sorsalar bile yanıtlanmalı,

– Mağdurlara gelişim ve eğitim düzeylerine uygun yanıtlar verilmeli,
– Mağdurların ailelerine, sevdiklerine ve onlara destek olabilecek sosyal çevrelerine ulaşabilmeleri için çaba gösterilmeli.

(Babaeski Söz, 16.03.2023)